De wereld der tekens – tekeningen, cijfers, schrift

Het schrift is een van de belangrijkste verworvenheden van de beschaving van de mensheid. Duizenden jaren lang vormden schrift en cijfersystemen hét middel om informatie vast te leggen, te bewaren en door te geven.

Ruim 5000 jaar geleden ontwikkelden de Soemeriërs het oudste, ons bekende schrift. Op kleitabletten zijn voorraden, leveringen en handelstransacties genoteerd. Het schrift werd daarbij dus gebruikt voor de verwerking van de administratie.

Woord- en letterschrift

Het schrift is echter geen unieke uitvinding. Vele hoge beschavingen ontwikkelden afzonderlijk van elkaar schriftsystemen. In Egypte, China en Indiaanse culturen hadden de eerste geschriften voornamelijk een religieuze/rituele betekenis.

Vrijwel elk schriftsysteem maakte twee dezelfde ontwikkelingen door. In de eerste plaats waren de oudste schrifttekens vaak nog zeer beeldend. Na verloop van tijd werden ze steeds abstracter en sterker gestileerd. In de tweede plaats veranderden de meeste schriften van een oorspronkelijk woordschrift via een lettergreepschrift in een letterschrift. Alleen het Chinese schrift (met ca. 40.000 tekens!) is tot op heden nog een woordschrift gebleven.

Cijfersystemen ouder dan schriftsystemen

Terwijl sommige schriften maar een kort bestaan beschoren was (het Indusschrift ging met de cultuur ten onder en het schrift van de Maya’s en Azteken viel ten prooi aan de Spaanse veroveraars), werden bijv. het Egyptische en Chinese schrift doorgegeven en verder ontwikkeld. De verbreiding van een schrift hing niet zozeer af van de eenvoudig en praktische toepasbaarheid ervan. Het was veel meer de culturele, economische en militaire macht van een volk die bepaalde of zijn schrift andere schriften verdrong. Het wereldwijde gebruik en de instandhouding van bepaalde schriften zijn te danken aan de wereldgodsdiensten.

Cijfersystemen zijn ouder dan schriftsystemen. Primitieve cijfertekens zijn markeringen (streepjes, kerfjes, knopen, etc.) van getalwaardes die werden gebruikt voor het tellen. Aan bepaalde eenheden werden bijzondere tekens toegekend: 5, 10, 100 . . . In andere culturen, bijvoorbeeld in Babylonië, ging het om 6, 60, 360 . . . De wereldwijde verbreiding van de Arabische cijfers, die oorspronkelijk echter uit India komen, is te danken aan het overwicht van het rekenstelsel (stelsel met getalwaardes).